موسیقی چیست؟ (بررسی دوره‌های موسیقی)
مقدمه
موسیقی، زبانی است که از شروع تمدن های انسان اولیه، برای ارتباط با جهان درونی و بیرونی و بیان عواطف و احساسات توسط صدا از آن بهره می‌برد. این هنر در طول تاریخ انسانی، نقش مهمی در انتقال احساسات، افکار، و تجربیات بشر داشته و همچنان در این عصر نیز اثرگذاری قدرتمندی دارد. موسیقی نه تنها یک مجموعه از نت‌ها و آهنگ‌هاست، بلکه یک علم عمیق با تأثیراتی بی‌نهایت بر ذهن و روح انسان است. با گوش دادن به موسیقی، انسان‌ها قادرند که بیان کنند چه احساساتی درون خود را تجربه می‌کنند. آیا به یک قطعه آرامش‌بخش گوش می‌دهید تا استراحت کنید؟ یا آیا با یک ملودی پرانرژی تازه‌ترین انرژی‌های خود را به خروجی ببرید؟ در هر دو حالت، موسیقی به عنوان یک زبان جهانی قادر به بیان و انتقال احساسات است.
همچنین، موسیقی توانایی دارد که انسان‌ها را به یکدیگر نزدیک‌تر کند. زمانی که به یک قطعه موسیقی گوش می‌دهیم، در واقع درگیر یک تجربه مشترک با سایرین هستیم. این ارتباط غیرکلامی میان نوازنده و شنونده، از موسیقی یک پل اجتماعی می‌سازد که افراد را به هم متصل می‌کند. در این مقاله، ما به بررسی عمیق‌تری از مفهوم موسیقی می‌پردازیم. از تاریخچه‌ی اولیه تا انواع مختلف موسیقی و تأثیرات آن بر روح و روان انسان، همه جنبه‌های مهم این هنر را بررسی خواهیم کرد. همچنین، این مقاله با نگاهی به نقش موسیقی در زندگی انسان‌ها و ارتباط آن با تفریح، ورزش و حتی تحقیقات علمی به پایان می‌رسد.
دوره پیش‌تاریخی و قدیمی موسیقی
این دوره زمانی است که ابزارها و تکنیک‌های پیشرفته‌ای برای ضبط و انتقال موسیقی وجود نداشته و اجراهای موسیقی بر اساس تجربه‌های زنده و شفاهی انجام می‌شده است. این دوره به معانی مختلف در مراحل مختلف تاریخ انسانی رخ داده است. در این دوره، موسیقی به عنوان بخشی از فرهنگ و زندگی انسانی در قالب مراسم‌های مذهبی، جشنواره‌ها، شکار، تاریخ و تربیت اجتماعی نمایان بوده است. ابتدا، ابزارهای ساده‌ای مانند سنگ‌ها، چوب‌ها، پوست حیوانات و… به عنوان ابزارهای موسیقی استفاده می‌شدند. با گذر زمان، ابزارهایی مانند پنهانه‌ها (کلاهک‌های چوبی)، زنجیره‌ها و ضرب‌آلات ساده (مانند طبل و سنجاب) برای تولید صدا و اجرای موسیقی ابداع شدند.
در ادامه، انسان‌ها شروع به استفاده از صداهای طبیعی محیطی خود کردند. صدای حیوانات، طبیعت و صداهای انسانی مانند خنده، گریه و فریادها به عنوان عناصر موسیقی در مراسم‌ها و رویدادهای مختلف به کار می‌رفتند. همچنین، در دوره پیش‌تاریخی، معتقد بودند که موسیقی تأثیرات معنوی و ماوراءطبیعی دارد. این باورها منجر به استفاده از موسیقی در مراسم‌های مذهبی، مثل آیین‌های جشنواره‌ای و شکار، شد. از نظر تاریخی، دوره پیش‌تاریخی و قدیم موسیقی انسانی، یک دوره‌ی زمانی طولانی و پیچیده است که در آن موسیقی به عنوان ابزاری برای بیان احساسات، تجربیات و فرهنگ انسانی در دسترسی‌های محدود صداها و ابزارهای ساده اجرا می‌شد.
دوره کلاسیک
یکی از مهم‌ترین دوره‌های تاریخ موسیقی است که از حدود قرن ۱۷ تا اواخر قرن ۱۸ میلادی به طول انجامید. این دوره نقطه‌ای مهم در تکامل موسیقی اروپایی به شمار می‌آید و ویژگی‌های منحصر به فرد خود را دارد. یکی از ویژگی‌های مهم دوره کلاسیک، تأثیر بزرگ تئوری موسیقی در ساختار آثار است. قطعات موسیقی در این دوره به شکلی مشخص و منظم ساخته می‌شدند و از ساختارهای استانداردی مانند سمفونی، کنسرتو، سونات و وریاژ بهره می‌بردند. توزیع تناوبی میان بخش‌های مختلف قطعات نیز یکی از ویژگی‌های شناخته‌شده این دوره است. آهنگسازان دوره کلاسیک نیز به طور ویژه در تولید آثار برجسته و قابل تشخیصی مشغول به کار بودند. آثار بزرگی از آهنگسازانی همچون ولفگانگ آمادئوس موتسارت، لودویگ وان بتهوون، ژوزپه هایدن و کریستوف ویلیبالد گلوک به این دوره تعلق دارد.
سبک موسیقی در دوره کلاسیک به طور کلی دارای ویژگی‌هایی همچون وضوح و شفافیت، توازن بین قطعات مختلف، تأکید بر ملودی‌های زیبا و کاربرد ریتم‌های معتدل است. همچنین، تنوع احساسات از شادی و ابتهاج تا غم و ترس در آثار این دوره به چشم می‌خورد. دوره کلاسیک با تأسیس نت‌نوشتار پیشرفته‌تر، ظهور ابزارهای جدید و تکنیک‌های نوآورانه، به موسیقی اروپایی یک شکل جدید داد و تأثیرات اصولی بر روی دوره‌های بعدی از موسیقی گذاشت.
دوره رمانتیک
دوره «رمانتیک »یا «رمانتیسم»، یکی از مهم‌ترین دوره‌های تاریخ موسیقی است که از حدود قرن ۱۹ میلادی تا اوایل قرن ۲۰ میلادی به طول انجامید. این دوره با تأکید بر احساسات، عواطف و خیال‌پردازی در موسیقی، از دوره کلاسیک با سبک منحصر به فرد خود متفاوت است. یکی از ویژگی‌های برجسته دوره رمانتیک، اهمیت دادن به احساسات شخصی و تجربیات فردی است. آهنگسازان این دوره تلاش می‌کردند تا احساسات عمیق خود را از طریق موسیقی به نمایش بگذارند و این امر منجر به آثاری پرشور، شاعرانه و پر از احساس می‌شد.
یکی دیگر از ویژگی‌های دوره رمانتیک، تمایل به خارج شدن از محدودیت‌های ساختاری است. در این دوره، تاکید کمتری بر ساختارهای مشخص و مرسوم وجود دارد و آهنگسازان به آزادی بیشتری در تنظیم آثار خود اجازه می‌دهند. همچنین، در دوره رمانتیک، ابزارهای موسیقی و تکنیک‌های نوآورانه‌تری به کار گرفته شد. برخی از آهنگسازان از ابزارهای بزرگ‌تر و با قدرت صدای بیشتر استفاده می‌کردند تا احساسات قوی‌تری را به نمایش بگذارند. آهنگسازان برجسته‌ای چون لودویگ وان بتهوون، پیتر چایکوفسکی، فردریک شوپنهاور، ریچارد واگنر و پیتر ایلیچ چایکوفسکی از جمله نمایندگان این دوره هستند و آثار بزرگی را در این سبک تولید کردند. دوره رمانتیک به عنوان یک مرحله مهم در تاریخ موسیقی، با تأثیرات قوی در دوره‌های بعدی از موسیقی مانند دوره مدرن و معاصر، شناخته می‌شود و تاثیرات آن هنوز هم در موسیقی مدرن حاضر است.
دوره مدرن
به دوره‌ای اشاره دارد که از اواخر قرن نوزدهم تا اوایل قرن بیستم میلادی به طول انجامیده است. این دوره با ویژگی‌ها و تغییراتی که در موسیقی اتفاق می‌افتد، از دوره‌های قبلی تمایز دارد. دوره مدرن معمولاً به عنوان پساکلاسیک و قبل از دوره معاصر در تاریخ موسیقی قرار می‌گیرد. در دوره مدرن، آهنگسازان تلاش می‌کنند تا از قواعد و ساختارهای سنتی کلاسیک خارج شده و به تکنیک‌های نوآورانه‌تر متمایزشوند. آثار موسیقی در این دوره می‌توانند تجربه‌های جدیدی از لحاظ صدا، ریتم، هارمونی و فرم داشته باشند. از نظر اندازه‌گیری، قطعات موسیقی در دوره مدرن ممکن است بسیار کوتاه یا بسیار طولانی باشند.
آهنگسازان این دوره، از ابزارهای مختلف و نوآوری‌های تکنولوژیک برای ایجاد صداهای جدید و متفاوت استفاده می‌کنند. آثار مدرن می‌توانند ترکیب‌های غیرمعمولی از صداها و انفعالات باشند که باعث ایجاد تجربیات صوتی نوین می‌شوند. سبک‌های موسیقی مدرن از اکسپرسیونیسم و امپرسیونیسم تا نئوکلاسیک و اکلتیسیسم می‌تواند متنوع باشد. آهنگسازان بزرگی همچون کلود دبوسی، بلا بارتوک، ایگور استراوینسکی و آرنولد شونبرگ از جمله نمایندگان برجسته این دوره هستند که با آثار خلاقانه‌شان به توسعه و تغییر در موسیقی مدرن کمک کرده‌اند. به طور کلی، دوره مدرن به عنوان یک دوره پویا و نوآور در تاریخ موسیقی شناخته می‌شود که تلاش‌های موسیقی‌دانان برای شکستن مرزهای سبکی و آزمایش‌های نو در موسیقی را نمایان می‌سازد.
دوره معاصر
یکی از مهم‌ترین دوره‌های تاریخ موسیقی است که از اواخر قرن ۲۰ میلادی تا به امروز ادامه دارد. این دوره با تغییرات عمده‌ای در سبک‌ها، تکنیک‌ها و مفاهیم موسیقی همراه است و نماینده تجدیدنظر، نوآوری و تنوع در عرصهٔ موسیقی محسوب می‌شود. در دوره معاصر، تلاش برای ایجاد آثاری با تنوع بسیار زیاد در سبک‌ها و تکنیک‌ها مشهود است. آهنگسازان به آزادی خلاقانه بیشتری در ترکیب و ارتقاء مفاهیم موسیقی ادامه می‌دهند و از تکنولوژی‌های جدید برای ایجاد اثرات صوتی نوین استفاده می‌کنند.
سبک‌های موسیقی در دوره معاصر به تنوع بسیار زیادی دست یافته‌اند. از موسیقی الکترونیک تا موسیقی آوان‌گردهای نوین، از موسیقی کنتمپراری تا موسیقی آوان‌گردهای متنوع، هر کدام نمایانگر رویکردهای مختلف و خلاقیت در موسیقی هستند. آثار موسیقی در دوره معاصر ممکن است شامل ترکیب‌های غیرمعمولی از ابزارها، تجربه‌های صوتی نوین، انفعالات عمیق و تأثیرات بصری باشند.
آهنگسازان معاصر تلاش می‌کنند تا به مفاهیم عمیق‌تری در موسیقی دست یابند و احساسات و اندازه‌گیری‌های معنایی را از طریق آثارشان منتقل کنند. نمایندگان برجسته این دوره همچون کارلهس زایتل، جان آدامز، پیتر گبریل، یان تیرسن، فیلیپ گلس و استیو ریش با آثار تجربی و نوآورانه‌شان به توسعه و تغییر در موسیقی معاصر کمک کرده‌اند. به طور خلاصه، دوره معاصر به عنوان یک دوره پویا و نوآور در تاریخ موسیقی شناخته می‌شود که ادامه‌دهندهٔ تلاش‌های موسیقی‌دانان برای ایجاد تجربیات صوتی جدید و شکوفایی تنوع در سبک‌ها و اندازه‌گیری‌هاست.
جمع‌بندی
دوره‌های مختلف موسیقی هر یک با ویژگی‌ها و تأثیرات منحصر به فردی در تاریخ موسیقی دنیا دارند:
- پیش‌تاریخ و قدیم: آغازگری موسیقی با استفاده از ابزارهای ساده، برپایه اعتقادات دینی و انسانی.
- کلاسیک: توسعه نت‌نوشتار، ایجاد ساختارهای استاندارد و تأثیر گذاری آهنگسازان بزرگ مانند موتسارت و بتهوون.
- رمانتیک: تأکید بر احساسات شخصی، تنوع در ساختارها و تخلیقیت در ایجاد موسیقی با تأثیر آهنگسازانی چون شوپنهاور و واگنر.
- مدرن: نوآوری در سبک‌ها و تکنیک‌ها، اندازه‌گیری‌های جدید در موسیقی با آثار مشهور از جمله دبوسی و استراوینسکی.
- معاصر: تنوع بیشتر در سبک‌ها، استفاده از تکنولوژی‌های جدید و ایجاد آثاری با انفعالات مختلف با آهنگسازانی همچون گلس و زایتل.
مراجع
- تاریخ موسیقی غرب اثر گریگوری هرمش، مترجم: نوید شیخ‌زاده
- تاریخ مختصر موسیقی غرب اثر پل گریفیتس، مترجم: سارا امیرزاده
- تاریخ موسیقی اثر دونالد جی. گرین، مترجم: احمد طالب‌پور
- تاریخ موسیقی قرن بیستم اثر جوزف ماشیک
- کیمی ین، ر.(1390). درک و دریافت موسیقی. (ح. یاسینی، مترجم) تهران: نشر چشمه