هشت راهکار مهم در نحوه نگهداری از سه تار
سه تار یکی از سازهای اصیل و خوشصدای ایرانی است که بسیار ظریف و سبک میباشد. ساز سه تار بسیار حساس و آسیبپذیر است و نیاز به مراقب دائمی دارد. اگر از ساز خود به درستی نگهداری نکنید، در طول زمان دچار یک سری مشکلات میشود. از جمله این مشکلات میتوان به خالی کردن سریع کوک و پوسیدن چوب کاسه و صفحه اشاره کرد. بنابراین مهم است که با نحوه نگهداری از سه تار کاملا آشنا شوید. ما در این مقاله قصد داریم روش مراقبت و نگهداری از سه تار را برایتان کاملا شرح دهیم تا بتوانید اقدامات لازم را انجام دهید.
عوامل زیادی مانند اقلیم، گرما، سرما، فشار هوا، رطوبت و… بر روی صدا و طول عمر ساز سه تار تاثیر میگذارند. در ادامه به بررسی مهمترین موارد و روش صحیح نگهداری از سه تار در برابر آنها میپردازیم.
استفاده از کیس و کاور
یکی از مهمترین نکاتی که در نحوه نگهداری از سه تار باید آن را رعایت کنید استفاده از کاور و یا کیس است. برای ساز سه تار نیز مانند سایر سازها انواع مختلفی از کاور در بازار موجود میباشد. بطور کلی کاورها به دو دسته نرم و محکم تقسیم میشوند. چهارچوب کیسهای محکم از جنس چوب، ورق پلاستیکی، فایبرگلاس، فیبر و یا اسفنج فشرده میباشد. سطح داخلی این کیسها از خز و قسمت بیرونی این کاورها توسط برزنت و یا چرم مصنوعی پوشیده میشود. کاورهای محکم انعطافپذیر نیستند و خم نمیشوند و در برابر ضربه کاملا مقاوم هستند. اما کاورهای نرم دیگر چهارچوب محافظ ندارند و در برابر ضربات نمیتوانند از ساز محافظت کنند. بنابراین اگر دائم در رفت و آمد هستید کیسهای محکم برای شما بهترین گزینه میباشد.
محافظت از سهتار در برابر رطوبت
ساختمان فیزیکی سه تار با مناطق خشک سازگارتر است ولی نحوه نگهداری از سه تار در مناطق مرطوب کمی متفاوت میباشد. اگر در مناطق مرطوب ایران زندگی میکنید باید بدانید که رطوبت سبب فرسودگی و کاهش طول عمر چوب سه تار میشود. رطوبت همچنین بر روی کیفیت گوشیهای سه تار نیز تاثیر میگذارد و باعث گیر کردن آنها در سرپنجه میشود. در محلهای مرطوب باید از نگهداری سه تار داخل کاور خودداری کنید. اگر به هر دلیلی میخواهید سه تار را داخل کیس نگهداری کنید باید حتما از رطوبت گیر استفاده کنید. سیلیکاژل و یا جوش شیرین میتوانند رطوبت اضافی داخل کاور را جذب کنند و از سه تار در برابر صدمات ناشی از رطوبت مراقبت نمایند.
تاثیر دمای محیط بر روی سه تار
یکی دیگر از مواردی که در مراقبت و نگهداری از سه تار باید به آن توجه کنید دمای محیط است. دمای معتدل و متوسط بهترین دما برای نگهداری از ساز سه تار میباشد. سه تار به دلیل طراحی که دارد بسیار به تغییرات ناگهانی دما حساس است و صدای آن تحت تاثیر دما قرار میگیرد. سرما و گرمای شدید از طول عمر و استحکام سه تار کم میکند. اگر نیاز بود که ساز سه تار را بین دو دمای متفاوت محیطی جابجا کنید باید به سازتان فرصت دهید تا با دمای محیط جدید سازگار و همدما شود.
محافظت از سه تار در برابر نور خورشید
نور مستقیم خورشید بر روی سه تار و اجزای آن تاثیر نامطلوبی میگذارد. اگر سه تار در معرض نور مستقیم خورشید قرار بگیرد، دسته آن تاب برمیدارد. همچنین درزها و بستهای آن در اثر نور خورشید باز میشوند. تابش مستقیم نور خورشید همچنین باعث پریدن رنگ سه تار و پارگی پردهها میشود. بنابراین در روش صحیح نگهداری از سه تار باید آن را در کاور و به دور از نور مستقیم آفتاب قرار داد.
حشرات
بید، کرم چوب و موریانه از جمله حشراتی هستند که به چوب حمله کرده و از آن تغذیه میکنند. اگر این حشرات وارد ساز شوند، صدای آن را تغییر داده و قسمتهای چوبی ساز را به مرور زمان از بین میبرند. از آنجایی که این حشرات به چوب گردو بیشتر از چوب توت علاقه دارند، دسته سه تار بیشتر از کاسه آن در معرض خطر است. اگر در کاور یا محل نگهداری سه تار کمی گرد چوب مشاهده کردید ممکن است که سازتان در معرض خطر حمله حشرات باشد. در این زمان میبایست سم حشرهکش را توسط سرنگ به حفره محل خوردگی تزریق کنید تا از آسیب جدی به آن جلوگیری کنید. برای مراقبت و نگهداری از سه تار در برابر حمله حشرات باید در دورههای مشخصی رنگ ساز را تمدید کنید و یا میتوانید نفتالین بی بو را در کاور آن قرار دهید.
تعویض سیم های سه تار
یکی از موارد مهم که در نحوه نگهداری از سه تار باید با آن آشنا شوید تعویض سیمهای سه تار است. اما اینکه چه زمان باید آنها را عوض کنید بستگی به عواملی مانند جنس سیم، محل نگهداری سه تار و میزان استفاده از ساز دارد. در هنگام نواختن سه تار به دلیل انگشتگذاری مداوم بر روی سیمها، بعد از مدتی آنها حالت اولیه خود را از دست میدهند. همچنین در اثر مجاورت هوا و رطوبت اکسید میشوند و دیگر مثل قبل کشسانی ندارند. در این حالت ممکن است حس کنید صدای سازتان تغییر کرده است و طنین مطلوبی ندارد. در روش صحیح نگهداری از سه تار متوسط زمان توصیه شده برای تعویض سیمها شش ماه میباشد.
دور نگه داشتن سه تار از چربی و آلودگی
برای مراقبت و نگهداری از سه تار باید آن را از هرگونه چربی و آلودگی دور نگه دارید. چرا که سیمهای سه تار، بافت پرده و سطح دسته آن چربی دست و محیط را جذب میکنند. هر گونه جرم و آلودگی باعث آسیب به ساز شما میگردد. در صورت وجود جرم بر روی سیمها از طنین و حجم صدای آنها کم میشود. نحوه نگهداری سه تار در برابر آلودگی بسیار کار راحتی است. برای انجام آن کافی است قبل از نواختن دستان خود را بشویید.
تعویض پرده های سه تار
در اثر مرور زمان و استفاده از ساز، پردههای آن شل و یا پاره میشوند. البته فرسودگی برای همه پردهها بطور همزمان اتفاق نمیافتد. اما هنگامی که دو یا چند پرده فرسوده و پاره شد باید تمام پردهها را همزمان تعویض کنید. زیرا بستن پرده جدید در بین پردههای قدیمی و کارکرده باعث ایجاد صدای گزگز در سه تار میشود.
کلام آخر
همانطور که دانستید سه تار سازی است حساس و ظریف که باید در نگهداری از آن تمام تلاش خود را بکار بگیرید. مراقبت صحیح از سه تار طول عمر آن را افزایش میدهد و کیفیت صدای ساز را حفظ مینماید. بنابراین ما در این مقاله سعی کردیم شما را با نحوه نگهداری از سه تار آشنا کنیم تا بتوانید ساز خود را در برابر عوامل آسیبزا حفظ کنید. اگر از علاقهمندان به یادگیری ساز سه تار هستید میتوانید با ثبتنام در مجموعه سه لا چنگ به جمع هنرجوهای ما بپیوندید. در این مجموعه بهترین و باتجربهترین اساتید آموزش سه تار آنلاین از کل کشور گرد هم آمدهاند تا تجربه بینظری از آموزش سه تار را به شما هدیه دهند. برای کسب اطلاعات بیشتر و مشاوره رایگان با شماره 91098925-021 تماس حاصل نمایید و یا فرم زیر را پر کنید تا در کوتاهترین زمان ممکن با شما تماس بگیریم.
جهت مشاوره رایگان و ثبتنام در کلاسها فرم زیر را پر کنید.