راهنمای جامع نحوه نگهداری و مراقبت از سنتور
همه نوازنده‌ها به ساز خود بسیار علاقه‌مند هستند و نه تنها به آن به چشم یک جسم بی‌جان نگاه نمی‌کنند بلکه با آن ارتباط معنوی قوی نیز برقرار می‌کنند. به همین دلیل نوازنده همیشه سعی می‌کند از ساز خود مراقبت کند. اما به غیر از آسیب‌های فیزیکی که در لحظه متوجه ساز است، مواردی نیز وجود دارد که در طول زمان به ساز آسیب می‌رساند و گاها نوازنده از آن بی‌خبر است. ساز سنتور نیز از رعایت این نکات برای محافظت از آن در طول زمان مستثنی نمی‌باشد. بنابراین ما در این مقاله قصد داریم تا با بررسی نحوه نگهداری و مراقبت از سنتور به شما کمک کنیم تا عوامل آسیب‌رسان را بشناسید و از ساز خود مراقبت کنید.
درست است که همه سازها احتیاج به مراقبت دارند اما طراحی و ساختمان سنتور به گونه‌ای است که آن را از دیگر سازها متمایز می‌کند. سنتور از چوب و فلز ساخته شده و ساز حساسی است. ممکن است بدنه آن بشکند، ترک بردارد و یا بپوسد که این خود منجر به باز شدن درزهای سنتور می‌شود. همچنین در مواقعی قسمت‌های فلزی سنتور مانند سیم‌ها، سیم گیرها، گوشی‌ها و شیطانک‌ها در معرض زنگ زدگی قرار می‌گیرند.
سنتور سازی زهی است که بیش از 70 عدد سیم دارد، در نتیجه نیاز به رعایت نکات ویژه‌ای جهت حفظ و نگهداری آن می‌باشد. عدم رعایت این نکات می‌تواند آسیب‌های جدی به سنتور وارد کند. از طرف دیگر با رعایت نکات صحیح در نحوه نگهداری و مراقبت از سنتور طول عمر ساز افزایش پیدا می‌کند و کیفیت صدای آن نیز حفظ می‌شود. در ادامه مقاله به بررسی این نکات می‌پردازیم تا اطلاعات و دانش شما را در این زمینه بالا ببریم.
تأثیر دمای هوای محیط روی سنتور
یکی از مهم‌ترین نکات در نحوه نگهداری و مراقبت از سنتور که باید به آن توجه کرد، دمای محیطی است که سنتور خود را در آنجا قرار می‌دهید. سیم‌های سنتور از جنس فلز می‌باشند بنابراین به دمای محیط حساس هستند و کیفیت آنها نسبت به دما دستخوش تغییر می‌شود. در در دماهای گرم و سرد به دلیل انقباض و انبساط سیم‌ها، کوک ساز دائما تغییر می‌کند و نیاز است که همیشه آن را تنظیم کنید. حتی اگر فقط یکی از سیم‌های سنتور به تغییر دما واکنش نشان دهد صدای ساز ناخوشایند خواهد شد.
هنگام جابه‌جایی ساز برای جلوگیری از شوک دمایی، به آن فرصت دهید تا با دمای محیط جدید سازگار شود. سرما و گرمای شدید علاوه بر تاثیر بر روی سیم‌ها و کوک ساز، باعث کاهش طول عمر آن نیز می‌شود و استحکام بدنه را پایین می‌آورد. بهترین دما برای نگهداری سنتور دمای اتاق و بین 22 و 28 درجه می‌باشد.
نحوه نگهداری و مراقبت از سنتور در برابر رطوبت
رطوبت هوا تاثیرات بسیار بدی بر روی سنتور می‌گذارد حتی اگر مدت زمانی که سنتور در معرض رطوبت است کوتاه باشد. رطوبت هوا باعث ایجاد زنگ‌زدگی در سیم‌ها و گوشی‌های آن و پوسیدگی در قسمت چوبی ساز می‌شود. در نتیجه یکی از نکاتی که در نحوه نگهداری و مراقبت از سنتور باید به آن توجه کنید این است که ساز خود را دور از رطوبت قرار دهید.
در فصل گرما اگر از کولرهای آبی استفاده می‌کنید نباید سنتور را در مسیر جریان هوایی که از کولر وارد اتاق می‌شود قرار دهید. اگر در شمال کشور و یا مناطق مرطوب زندگی می‌کنید سعی کنید ساز خود را در کاور قرار ندهید و یا حتما در کاور ساز از انواع رطوبت‌گیر مانند سیلیکا ژل و یا جوش شیرین استفاده کنید. همچنین پودر بچه نیز یکی از بهترین جاذب‌های رطوبت برای سطح چوبی سنتور می‌باشد. رطوبت زیاد باعث می‌شود صفحه رویی ساز باد کند و درزهای سنتور از یکدیگر باز شوند. بنابریان یکی از اصول نگهداری از سنتور دوری از رطوبت است.
گردگیری و تمیز نگه داشتن سنتور
تمیز نگه داشتن سنتور یکی دیگر از مواردی است که در روش صحیح نگهداری سنتور باید به آن توجه کرد. وجود حجم زیاد گرد و غبار تاثیر نامحسوسی بر صدای ساز می‌گذارد و جلوه ساز را نیز نامناسب می‌کند. به علت عبور سیم‌ها از روی بدنه، تمیز کردن سنتورکمی سخت است. اما با ستفاده از یک پارچه نرم و خشک و یک خط‌کش می‌توانید به صفحه رویی در زیر سیم‌ها دسترسی پیدا کنید. همچنین گردگیری صفحه رویی در پشت خرک‌های سمت راست کمی دشوار است. بنابراین می‌توانید از قلموی نرم و خشک برای تمیز کردن این قسمت از سنتور استفاده کنید. یکی از نکات مهم در نگهداری سنتور این است که برای تمیز کردن آن به هیچ وجه از الکل، مواد شیمیایی و دستمال خیس استفاده نکنید.
روغن زنی جهت محافظت از سنتور
پس از تمیز کردن سنتور و گرفتن گرد و غبار آن می‌توانید در صورت تمایل سازتان را با یک روغن بی‌بو مانند روغن زیتون جلا دهید. اما به هیچ وجه در استفاده از روغن افراط نکنید چرا که در دراز مدت باعث خرابی صدای ساز می‌شود.
تعویض سیم‌های سنتور
از دیگر نکات مهم در نحوه نگهداری و مراقبت از سنتور تعویض سیم‌های آن در صورت لزوم است. سیم‌های سنتور به دلایلی مانند شرایط آب و هوایی، مخصوصا رطوبت ممکن است اکسید شوند و نیاز به تعویض داشته باشند. همچنین سیم‌ها در اثر فشار زیاد روی فلز شیطانک و خرک خورده و خراب می‌شوند که این امر بر روی کوک ساز تاثیر می‌گذارد. بسته به اینکه نوازنده مبتدی و یا حرفه‌ای هستید بین 4 ماه تا یک سال و نیم باید سیم‌های سازتان را تعویض کنید.
دقت در جابجایی سنتور
یکی از مواردی که در نحوه نگهداری و مراقبت از سنتور باید به آن دقت کنید روش صحیح جابجایی آن است. هنگام بیرون آوردن سنتور از کاور باید هر دو دست شما آزاد باشد تا با تسلط کافی و بدون هیچگونه آسیبی بتوانید آن را خارج کنید. همچنین باید حواستان باشد که به هیچ وجه از گوشی‌های ساز نگیرید زیرا در دراز مدت جا باز می‌کنند و به مرور سازتان کوک خالی می‌کند. در حین جابجایی سنتور، دستتان را بر روی سیم‌ها قرار ندهید تا به ساز آسیبی وارد نشود. برای نگهداری از سنتور حتما از کاورهای محکم و استاندارد استفاده کنید تا در هنگام حمل و نقل ساز، ضربه‌ای به آن وارد نشود.
کوک کردن صحیح سنتور
از دیگر نکات مهم در نحوه نگهداری و مراقبت از سنتور کوک کردن صحیح و منظم آن است. اگر هنگام کوک کردن سنتور سیم‌های آن بیش از حد کشیده شوند به صفحه رویی و کناره‌های آن فشار وارد می‌شود. این فشار باعث فرورفتگی صفحه ساز و آسیب به آن می‌شود. همچنین برای حفظ کیفیت صدای سنتور بهتر این است که بطور منظم آن را کوک کنید.
خالی کردن کوک ساز در صورت عدم استفاده طولانی
گاهی شرایطی برایتان پیش می‌آید که برای مدت چند ماه نمی‌توانید از سازتان استفاده کنید. در چنین مواقعی برای نگهداری از سنتور باید کوک آن را خالی کنید. برای این کار باید سیم‌های ساز را شل کنید تا از فشار وارده بر صفحه ساز جلوگیری شود. زمانی که خواستید مجدد به سراغ سازتان بروید می‌توانید با کمک مقاله آشنایی با نحوه کوک سنتور، سازتان را تنظیم کنید. در این مدت ساز را در یک کاور مناسب قرار دهید و حتما از رطوبت‌گیر نیز داخل کاور استفاده کنید. کیف سنتور را بصورت خوابیده و از قسمت کف سنتور در یک مکان مناسب قرار دهید.
کلام آخر
همانطور که دانستید یکی از مهم‌ترین مسائل در هنگام استفاده از سنتور آشنایی با نحوه نگهداری و مراقبت از سنتور می‌باشد. به دلایلی که گفتیم سنتور نیاز به مراقبت‌های خاصی دارد، بنابراین با رعایت نکات گفته شده در این مقاله می‌توانید اصول مراقبت و نگهداری از سنتور را بیاموزید و طول عمر آن را افزایش دهید. علاوه بر تمام نکات گفته شده، اصول صحیح نوازندگی نیز تاثیر بسزایی در کیفیت صدا و عمر سنتور می‌گذارد. این امر خود مستلزم دسترسی به اساتید حرفه‌ای و باسواد ساز سنتور می‌باشد. مجموعه سه لا چنگ از طریق آموزش آنلاین بستری را برای هنرجویان فراهم کرده است تا از طریق آن بتوانند به راحتی و از هر کجای دنیا که هستند به بهترین اساتید سنتور دسترسی داشته باشند. شما با عضویت در سایت سه لا چنگ می‌توانید به آموزش سنتور آنلاین بپردازید و از این تجربه شیرین لذت ببرید. برای مشاوره بیشتر فرم زیر را پر کنید تا در اسرع وقت با شما تماس بگیریم.
جهت مشاوره رایگان و ثبت‌نام در کلاس‌ها فرم زیر را پر کنید.