نگاهی به سنتور نوازی معاصر
پایههای سبک سنتور نوازی معاصر با تلاش هنرمندان و نوازندگانی مانند اردوان کامکار شکل گرفت و ادامه یافت. کوششهای این هنرمند درهای تازه و بیسابقهای را بر روی سنتور نوازی گشود. با انتشار آلبوم موسیقایی « بر تارک سپیده » اثر هوشنگ کامکار و اردشیر کامکار فصلی جدید در تاریخ سنتور نوازی ایران شروع شد که به آن سنتور نوازی معاصر یا نوین میگویند. در این مقاله قصد داریم به بررسی مفهوم سنتور نوازی معاصر از زبان اساتید این حوزه بپردازیم پس تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
استاد اردوان کامکار با ادامه این سبک از نوازندگی باعث استحکام و شهرت سنتور نوازی نوین شد و آثار او در این سبک شایسته تحلیل و بررسی میباشند. امروزه این سبک از نوازندگی با عنوان سنتور نوازی معاصر در بین نوازندگان و اهل هنر رواج پیدا کرده است. در این میان برخی اساتید این ساز خوش صدا معتقد هستند که شروع سنتور نوازی معاصر به زمان فعالیت استاد فرامرز پایور برمیگردد زیرا که ایشان در زمان خودشان بسیار نوآور و پیشرو بودند. اما از آنجایی که مفهوم معاصر فاکتورهای زیادی مانند روش مضراب گذاری قطعات، کوک ساز و نحوه نوشتن علائم را در بر میگیرد، تنها نوآور بودن را نمیتوان به مفهوم کلمه معاصر ربط داد.
در سبک نوین تفاوتهای زیادی نسبت به سبکهای دیگر سنتور به چشم میخورد. از جمله آنها میتوان به نوازندگی، آهنگسازی، نحوه تدریس، اتودها و کوکهای مورد استفاده در قطعات اشاره کرد. در ادامه به بررسی گزیدهای از صحبتهای مهیار طریحی و کیومرث مسیبی در شبکهی مجازی emc.ir در مورد سنتورنوازی معاصر میپردازیم.
تکنیکهای سنتور نوازی معاصر
سنتور نوازی معاصر مانند هر سبک دیگری دارای تکنیکهای خاص خود جهت نواختن ساز سنتور میباشد. یکی از این تکنیکها استفاده یکسان از هر دو دست و با قدرت مساوی در هنگام سنتور نوازی است. از دیگر تکنیکهای این سبک از سنتور نوازی میتوان به استفاده از آرپژها، پاساژهای درهم تنیده، بافتهای چند صدایی و جفت مضراب زنیهای مختلف اشاره کرد. همچنین استفاده از کوکهای غیر متعارف و متاثر از دانش موسیقی غربی، حرکات موازی و کنترپوانتیک دست راست و چپ و اجرای سریع نتها با حفظ شفافیت از دیگر تکنیکهای سنتور نوازی معاصر است که از ویژگیهای نوازندگی اردوان کامکار نیز میباشند.
قسمتی از این تقاوتها به تغییر در کوک سنتور برمیگردد. به عنوان مثال در شیوه سنتور نوازی قدیم « دستگاه ماهور راست کوک » را با سرکلید « سی بمل » و « دستگاه ماهور چپ کوک » را با سرکلید بدون علامت مینواختند و نواختن دستگاه ماهور با گامهای دیگر رایج نبود. اما در شیوه سنتور نوازی معاصر استاد اردوان کامکار از ماهورهای « سل » و « ر » استفاده کرده است. هنگام اجرای یک قطعه با سرکلید دیگر همه چیز انتقال پیدا میکند و امکان تجربهای جدید را برایمان فراهم میکند. او با ایجاد نوآوری در موسیقی ایرانی، شیوه نوینی را در نوازندگی سنتور پدید آورد که قبلا در موسیقی دستگاهی ایران دیده نشده بود.
سنتور نوازی معاصر و جایگاه ردیف موسیقی ایرانی
با شنیدین آثار اساتید بزرگ سنتور نوازی مانند پرویز مشکاتیان، اردوان کامکار، پشنگ کامکار و شاگردانشان مانند مهیار طریحی، مصطفی مؤمنیان و سیاوش کامکار کاملا میتوانید جایگاه ردیف را در آثارشان درک کنید. برای مثال با بررسی قطعات استاد مشکاتیان در تمام ضربات مضرابهای نوازنده جایگاه ردیف را میتوانید ببینید. اگر به درکی از ردیف نرسیده باشید نمیتوانید به ملودیپردازی و نوازندگی در آن فضا بپردازید و یا جواب آواز را بدهید. بنابراین در همه شیوههای سنتور نوازی اعم از سنتور نوازی معاصر یا سنتور نوازی به شیوه قدیمی، با مضراب نمدار یا بدون نمد باید دانش ردیف موسیقی ایرانی را بیاموزید.
تاثیر ساز بر اجرای سنتور نوازی
انتخاب ساز خوب در نوازندگی از اهمیت بالایی برخوردار است. این موضوع در مورد ساز سنتور به علت پیچیدگی در کوک کردن سنتور و نگهداری کوک اهمیت دو چندان دارد. یک سری ابداعات بر روی سنتور، مانند ابداع روان کوک، دردسر کوک کردن را تا حدودی برطرف کرده است. همچنین در سنتور نوازی معاصر رنگ صوتی ساز بسیار مهم است.
تاثیر مضراب در شیوه سنتور نوازی معاصر
در حال حاضر الگوی ثابتی برای ساخت مضراب سنتور وجود دارد که کمترین آسیب پزشکی را به مچ دست وارد میکند. این مضرابها دارای طول، نوع حلقه و زوایای مشخصی هستند. مضرابهای قدیمی دارای ساقههایی با شیب بالا بود که در هنگام فرود باعث میشد مچ دست بیش از حد استاندارد بشکند. این سبک مضراب قدیمی در سنتور نوازی معاصر که دارای الگوهای ریتمی پیچیده و با تمپوی بالا است نوازندگی را کمی سخت میکند. بنابراین نوازندگان نیازمند به ساخت مضرابهایی با الگوی بهتر و استاندارد امروزی بودند. ساخت مضرابهایی با الگوی جدید توسط تلاشهای استاد اردوان کامکار بر روی کیفیت رنگ صوتی سنتور تاثیر زیادی گذاشته است.
سنتور نوازی معاصر یا شیوه قدیم؟
در هر دو روش نوازندگی خصوصیتها و تکنیکهای متفاوتی وجود دارد که به آنها جایگاه ویژهای در موسیقی ایرانی میدهد. روش نوازندگی معاصر و روش قدیم به هیچ وجه قابل مقایسه با یکدیگر نیستند. در هر دو روش سالها اساتید بزرگی فعالیت داشتند و جایگاه اکنون ساز سنتور را مدیون این بزرگان هستیم.
کلام آخر
در این مقاله تلاش کردیم تا شما را با سبک سنتور نوازی معاصر و تکنیکهای آن آشنا کنیم. همانطور که دانستید اساتید بزرگی چون اردوان کامکار در نوآوری و ایجاد سبکی نوین در سنتور نوازی پیش قدم بودهاند. در هر صورت چه بخواهید سنتور را به شیوه قدیمی بیاموزید و یا به شیوه نوین، میبایست در انتخاب مدرس بسیار دقت کنید. زیرا یک مدرس خوب و باتجربه تاثیر بسزایی در روند پیشرفت و یادگیری هنرجو میگذارد. بنابراین اگر به دنبال استادی دلسوز و باسواد در امر آموزش آنلاین سنتور هستید میتوانید به وبسایت سه لا چنگ مراجعه نمایید. با پیوستن به جمع هنرجویان مجموعه سه لا چنگ میتوانید با بهترین اساتید سنتور در کل کشور ارتباط برقرار کنید و به یک نوازنده سنتور حرفهای تبدیل شوید.
جهت مشاوره رایگان و ثبتنام در کلاسها فرم زیر را پر کنید.