موسیقی جاز(jazz)

مقدمه
جاز یک سبک موسیقی است که در اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم شکل گرفت و تأثیرات بسیاری بر فرهنگ‌های موسیقی مختلف در سراسر جهان داشت. ویژگی‌های برجسته‌ای که جاز را تشکیل می‌دهند شامل استفاده از نت‌های غلیظ و نیمه غلیظ، ضرب‌های سنکوپ وضدضرب، تغییرات پویایی در اجرا، ترکیب ندا و پاسخ در موسیقی، و به‌خصوص بداهه‌نوازی است. این سبک موسیقی را نخستین شکل هنری تولید شده در ایالات متحده آمریکا می‌دانند و گروه‌هایی که این موسیقی را اجرا می‌کنند، به نام “گروه جاز” شناخته می‌شوند.

   تأثیر گسترده جاز در سراسر جهان باعث شده تا فرهنگ‌های موسیقی مختلف از آن الهام بگیرند و سبک‌های دیگری از موسیقی نیز به وجود آیند. جاز نیواورلینز که در اوایل دهه ۱۹۱۰ شکل گرفت، ترکیبی از سازهای بادی برنجی، ریتم‌های مختلف و تأثیرات بلوز است. در دهه ۱۹۵۰، نیاز به آزادی بیشتر در اجرا و ایجاد ساختمان‌های غیرمعمول موسیقی، به ویژه در بدون متر خاص، احساس شد. هنرمندانی همچون هارد باپ، که تأثیرات ریتم اند بلوز و موسیقی گاسپل را در نوازندگی پیانو و ساکسوفون داشتند، توسعه یافتند. در همین زمان، مدال جاز نیز با بکارگیری بداهه‌نوازی پیشرفت کرد.
   در اواخر دهه ۱۹۶۰ و اوایل دهه ۱۹۷۰، جاز راک فیوژن به وجود آمد که جاز را با سازهای الکتریکی رایج در موسیقی راک ترکیب کرد. در دهه ۱۹۸۰، شکل تجاری‌تری از جاز فیوژن با نام “جاز ملایم” به وجود آمد که توانست به عنوان یک سبک محبوب در موسیقی رادیویی شناخته شود. همچنین سبک‌ها و ژانرهای دیگری مانند لاتین جاز و آفرو-کوبایی نیز در دهه ۲۰۰۰ مورد توجه قرار گرفتند.

تعریف

واژه “جاز” (jazz) به تحقیقات دقیقی رسیده و تاریخچه‌اش به خوبی ثبت شده است. به باور برخی، اصالت این واژه به عبارت خودمانی “جَسم” (jasm) بازمی‌گردد که به معنای “روحیه” و “انرژی” است و در سال 1860 به کار می‌رفت. نخستین ثبت نوشتاری این واژه در سال 1912 در یک مقاله در روزنامه لس‌آنجلس تایمز انجام شد. در این مقاله، یک بازیکن بیسبال توپی را به عنوان “جاز” توصیف کرد و گفت: “چون تلوتلو می‌خورد و نمی‌توانید به آسانی با آن کاری کنید.”
   استفاده از واژه “جاز” در متن‌های موسیقی در اوایل 1915 در روزنامه شیکاگو تریبون ثبت شد. نخستین استفاده از این عبارت در متن موسیقایی در نیواورلینز در تاریخ 14 نوامبر 1916 ثبت شده است. موسیقیدان آمریکایی، یوبی بلیک، در مصاحبه‌ای با ان‌پی‌آر از اصل واژه “جاز” به عنوان عامیانه صحبت کرد و گفت: “آن را جاز نامیدند، اما واقعاً جاز نبود، بلکه ‘جَس’ بود که واژه‌ای نامناسب بود و اگر شما معنی آن را می‌دانستید، در مقابل بانوان از آن استفاده نمی‌کردید.” واژه‌نامه گویش آمریکایی نیز واژه “جاز” را به عنوان واژه قرن بیستم انتخاب کرد.
   با توجه به اینکه موسیقی جاز در طول بیش از 100 سال گستره و چندین دوره را دربرمی‌گیرد، تعریف دقیقی از جاز بسیار دشوار است. تعریفی وسیع‌تر از تراویس جکسون آمده که تمامی ویژگی‌های مختلف این سبک موسیقی از جمله سوینگ، بداهه‌نوازی، تعامل گروهی و اختصاص دادن به صدای هر موسیقیدان را شامل می‌شود. به هر حال، موسیقیدانان خودشان نسبت به تعریف دقیق‌تری از جاز بی‌میل بوده‌اند و هرکدام این موسیقی را از دیدگاه خودشان تعریف می‌کردند. به عنوان مثال، دوک الینگتون، یکی از شخصیت‌های برجسته جاز، اظهار کرده است: “همه آن‌ها موسیقی هستند.”

ویژگی ها
موسیقی جاز با شخصیت برجسته‌ای که از سایر ژانرهای موسیقی متمایزش می‌کند، چندین ویژگی بارز دارد که آن را به یک ظاهره منحصربه‌فرد تبدیل کرده است. این ویژگی ها نظیرِ:

1. آزادی آهنگسازی و اجرای آزادانه: یکی از عوامل اصلی موفقیت موسیقی جاز، آزادی خلاقیت در آهنگسازی و اجرا است. نوازندگان جاز اغلب به‌طور آزاد از الگوها و ساختارهای معمول خارج می‌شوند و به تجدیدنظر در آهنگ‌سازی و ترتیب‌بندی قطعات می‌پردازند. این آزادی به آن‌ها امکان می‌دهد تا احساسات و افکار خود را با آزادی بیشتری به نمایش بگذارند.
2. آمیزش فرهنگ‌ها: موسیقی جاز با ترکیب عناصر موسیقی غربی با مفاهیم و الگوهای موسیقی آفریقایی، به یک زبان موسیقی ایجاد کننده تبدیل شده است. این آمیزش فرهنگ‌ها باعث تولید موسیقی‌هایی متنوع و پویا می‌شود که از انتقال احساسات عمیق تا ایجاد انرژی بی‌نظیر در اجراها، همه را به خود مشغول می‌کند.
3. استفاده از ابزارهای موسیقی متنوع: سازهای بادی مانند ترومپت، ساکسوفون و کلارینت، به همراه سازهای کمانی مثل ویولن و ویولنسل، جزء ابزارهایی هستند که در موسیقی جاز به طور معمول مورد استفاده قرار می‌گیرند. این تنوع ابزارها به موسیقی جاز تنوعی و اصالتی اضافه می‌کند.
4. تأکید بر اجرا در لحظه: در موسیقی جاز، اجرا در لحظه و تعامل مستقیم با مخاطبین دارای اهمیت بسیاری است. نوازندگان معمولاً در هنگام اجرا، قطعات را به طور آزادانه تغییر می‌دهند و از تکنیک‌های امپروویزه برای ایجاد اجراهای منحصربه‌فرد استفاده می‌کنند.
5. احساسات و انرژی قوی: موسیقی جاز به عنوان یک وسیله برای انتقال احساسات عمیق و ایجاد انرژی بی‌نظیر شناخته می‌شود. ترکیبی از ریتم‌های پویا، آکوردهای تجدیدنظرشده و اجراهای ملودیک منحصربه‌فرد، این امکان را به نوازندگان می‌دهد تا احساسات خود را با قدرت بیشتری به مخاطبان منتقل کنند.

تکامل
تکامل موسیقی جاز از دوران پیشین تا به امروز، یک سفر جذاب از نوآوری‌ها، تغییرات و تجدیدنظرها را نمایان می‌کند. این تکامل نه تنها شاهد تغییر در زمینه‌های مختلف موسیقی، بلکه به تأثیراتی عمیق در فرهنگ‌ها و جوامع جهانی نیز دست یافته است.

1. اولین قدم‌ها: تاپر و موسیقی نیوآورلئانز: ابتدایی‌ترین مراحل تکامل موسیقی جاز به نام “تاپر” در منطقه نیوآورلئانز آغاز شد. این موسیقی‌های ریشه‌دار آفریقایی، با ترکیب ملودی‌ها و ریتم‌های منحصربه‌فرد، پایه‌گذار شکل‌بندی اولیه این ژانر شدند.
2. جاز ترادیشنال و دگرگونی‌ها: در دهه‌های اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰، جاز ترادیشنال به عنوان فرمی اصیل از موسیقی جاز شناخته می‌شد. این دهه‌ها شاهد تشکیل گروه‌های موسیقی جاز و تعامل‌های میان نوازندگان سیاه‌پوست و سفیدپوست برای تکامل این ژانر بود.
3. دوره بزرگان جاز: در دهه‌های ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰، اسامی بزرگی چون لوئی آرمسترانگ، دوک اِلینگتون و کانت بیسی درخشش خود را در دنیای موسیقی جاز داشتند. این دوره شاهد نوآوری‌های مهمی در آهنگ‌سازی، اجرا و ترتیب‌بندی قطعات جاز بود.
4. جاز بیبوپ و جاز مدرن: دهه‌های ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰ با ظهور جاز بیبوپ (بی‌باپ) و جاز مدرن تحولات چشمگیری را به دنبال داشت. نوازندگانی چون چارلی پارکر و دیزی گیلسپی با تغییرات در ریتم و ساختار، جاز را به سمت پیچیده‌تر و فنی‌تر گرداندند.
5. جاز فیوژن و انتقال به سبک‌های دیگر: دهه‌های ۱۹۶۰ تا ۱۹۸۰ شاهد ظهور جاز فیوژن بود که با ترکیب جاز با سبک‌های دیگر موسیقی مانند راک و فانک، سبب ایجاد آثار جدید و تازه‌ای شد.
6. جاز امروز و آینده: تا به امروز، موسیقی جاز با تأثیراتی گسترده در دنیای موسیقی همچون نوآوری‌های فنی، استفاده از تکنولوژی‌های جدید، و تلفیق با سبک‌های موسیقی مختلف، به تجدیدنظر مستمر می‌پردازد و همچنان به عنوان یک زبان ارتباطی عالمی در دنیای موسیقی به‌کار می‌رود.

برخی هنرمندان موسیقی جز(جاز)
جلي رول مورتون، كلمن هاوكينگ، لوئيس آرمسترانگ، بيلي هاليدي، جان كولتران، نت كينگ كول، ماليس ديويس، مايكل وايت، كرميت رافينز، ديزي گيلسژاي، اليس مارساليس، وينتون مارساليس، نورا جونز؛‌

جمع بندی

به‌طور خلاصه، موسیقی جاز با آزادی خلاقیت، آمیزش فرهنگ‌ها، تنوع ابزارها، اجرای لحظه‌ای، و توانایی انتقال احساسات عمیق، به عنوان یکی از شاخص‌ترین ویژگی‌های مهم این ژانر موسیقی معرفی می‌شود. و به‌طور کلی، تکامل موسیقی جاز از ابتدایی‌ترین مراحل تا به امروز، نمایانگر تجدیدنظر مستمر، نوآوری‌های جذاب و تأثیرات عمیق در موسیقی جهانی است که این ژانر را به عنوان یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین ارث‌های فرهنگی تجلیل می‌کند.

مراجع

1. کتاب “The Story of Jazz” اثر مارشال استیلز (Marshall W. Stearns)
2. کتاب “Jazz: A History of America’s Music” اثر جرالد ریچ (Gerald Early)
3. کتاب “Early Jazz: Its Roots and Musical Development” اثر گونتر شولر (Gunther Schuller)
4. کتاب “What Is This Thing Called Jazz?: African American Musicians as Artists, Critics, and Activists” اثر الفردا اسولی (Alfreda Sully)
5. مقاله “The Origin of the Word ‘Jazz'” نوشته باری سینگر (Barry Singer) در مجله “American Speech”
6. مقاله “Jazz” در دانشنامه “Britannica”