میرزا عبدالله فراهانی
مقدمه و معرفی
عبدالله فراهانی که با نام میرزا عبدالله (۱۲۲۲ خورشیدی، شیراز – ۱۲۹۷ خورشیدی) شناخته می‌شود، یک استاد برجسته‌ی موسیقی ایرانی و همچنین یک نوازنده مشهور سه‌تار و تار بود. وی از شخصیت‌های تأثیرگذار در حوزه‌ی موسیقی ایرانی بوده و نقاط قوت موسیقی ایرانی(گردآوری ردیف دستگاهی موسیقی ایران) را به تنظیم رسانده است. میرزا عبدالله به عنوان فرزند علی‌اکبرخان فراهانی، که خود نیز یک نوازنده تار در دوران ناصرالدین‌شاه بوده و همچنین پدر احمد عبادی، نوازنده بزرگ سه‌تار، به شمار می‌آید. او همچنین جد هوشنگ سیحون، معمار برجسته‌ی ایرانی، می‌باشد. او ابتدا تحت راهنمایی برادر بزرگترش، میرزا حسن، آموزش‌های خود را آغاز کرد. پس از آن، به دستور پسر عمو و مربی ناپدری‌اش، آقا غلامحسین، مسیر آموزش خود را تکمیل نمود. حتی به برادر کوچکترش نیز، آقا حسینقلی، آموزه‌های خود را منتقل کرد. شهرت او به دلیل خلق و خوی خوبش در روش آموزشی به شاگردان، جایگاه وی را در این زمینه بیشتر کرد. وی به واقع وارث واقعی از علم و معرفت پدر خود بود. موسیقی سنتی ایران بر پایه ردیف ساختاری مبنا دارد. ردیف مجموعه‌ای از آهنگ‌های قدیمی است که از نسل به نسل توسط اساتید به دانش‌آموزان ارائه شده است. در طول زمان، هر استاد به تفسیر خاص خود، ملودی‌های جدیدی را به این مجموعه اضافه کرده و آن را اغنی تر کرده است. این ملودی‌های جدید ممکن است نشانه‌های مختصری از نام هر استاد را به خود بگیرند. میرزاعبدالله نظام موسیقی دستگاهی را در هفت دستگاه مختلف تدوین و نواخت و ردیف مخصوص خودش را پدید آورد. این ردیف اکنون به عنوان بهترین منبع رسمی موسیقی دستگاهی شناخته می‌شود و به عنوان مطلب تدریسی بهره‌برداری می‌شود.
عبدالله فراهانی (میرزا عبدالله): آثار و تأثیر در موسیقی سنتی ایران
در طی دوران عمر خود، میرزا عبدالله، استاد برجسته موسیقی ایرانی، با ایجاد ردیف موسیقی کلاسیک بر پایه تفسیر شخصی خود، یک میراث گرانبهایی به نسل‌های آینده ارائه داد. شاگردان معروف او، از جمله مهدی‌قلی هدایت، فرصت شیرازی، و ابوالحسن صبا، با توجه به آموزش‌های او، تا حد زیادی از این میراث بهره‌برداری کردند. با تجدید نظر در دستگاه‌های مختلف موسیقی ملی ایران(12مقام) و ادغام آنها، میرزا عبدالله هفت دستگاه کامل و مجزا را به تشکیل رساند. این پیشروی، توسط شاگردان او نیز در نت‌نویسی و نوازندگی به همراه آورده شد. او در تهران، در محله امامزاده یحیی، تلاش به عمل آورد تا علم و هنر موسیقی را به جوانان و نوآموزان منتقل کند. حتی در دوران بیماری و دربستری، با سه‌تار، آموزش‌های خود را به دانش‌آموزانش ادامه داد. از انجا که میرزا عبدالله در نواختن سه تار بیشتر مهارت داشت اما در تار نیز مهارت داشت، او به عنوان استادی چندگانه در دو ساز موسیقی سنتی ایران شناخته می‌شود.
انتشار ردیف
در دهه 1970، ردیف میرزا عبدالله بر اساس گزارش‌ها و یادداشت‌های ژان‌دورینگ که توسط نورعلی برومند ضبط شده بود، منتشر شد. همچنین ترکیب میرزا حسینقلی نیز برای اولین بار در سال 2001 به دست داریوش پیرنیاکان منتشر شد. اگرچه این ضبط‌ها به کیفیت مطلوبی برخوردار نبودند و به علت ضعیف بودن کیفیت مطلوب در میان هنرجویان جوان نیامده‌اند، اما هنوز هم به عنوان آثار اصلی و بنیادی در موسیقی ایرانی شناخته می‌شوند. این موضوع به طرزی مشابه به موسیقی کلاسیک در موسیقی غربی است که ممکن است جاذبه بیشتری نسبت به موسیقی‌های پرطرفدار دیگر نداشته باشد، اما نقش پایه‌ای و حیاتی در تشکیل اساس موسیقی غربی دارد. این آثار ارزشمند میرزا عبدالله نیز به همین منوال در موسیقی ایرانی محوریت دارند و برای نسل‌های آینده به عنوان یک راهنمایی با ارزش خواهند ماند.
انتشار ردیف میراعبدالله به روایت برومند، توسط ژان دورینگ
ژان دورینگ در سال ۱۹۴۷ میلادی در کشور فرانسه به دنیا آمد. او از سن ۱۳ سالگی به یادگیری و نواختن گیتار پرداخت و در ۱۷ سالگی به عنوان معلم گیتار کلاسیک در کنسرواتوری ملی تولوز تدریس کرد و کنسرت‌های بسیاری به صورت تکی یا با ارکسترهای مختلف برگزار کرد. پس از اخذ مدرک کارشناسی ارشد در رشته فلسفه، تصمیم گرفت به ایران سفر کند تا موسیقی ایرانی را بیاموزد. در ایران، به عشق و علاقه عمیق به موسیقی سنتی، دورینگ از موسیقی غربی دست کشید و به تدریس و نواختن تار و سه‌تار در کنار بزرگان این دسته از موسیقی‌ها پرداخت. از جمله استادانی که او از آنها در آموزش استفاده کرد، می‌توان به علی‌اکبر خان شهنازی، نورعلی برومند، داریوش صفوت، یوسف فروتن، سعید هرمزی و احمد عبادی اشاره کرد. همچنین در دوران ۱۹۷۵ تا ۱۹۸۰ با استاد جلال ذوالفنون در زمینه موسیقی ایرانی همکاری داشت. در سال ۱۹۷۸، جایزه سه‌تار را در مسابقه باربد از تلویزیون ملی ایران به دست آورد. همچنین در همین زمان، آثار موسیقی سنتی ایرانی را نیز به آوانویسی درآورد. او ردیف میرزا عبدالله را با عنوان «ردیف سازی موسیقی سنتی ایران» منتشر کرد. این اثر مهم تار و سه‌تار میرزا عبدالله به توسط انتشارات سروش در سال ۱۳۷۰ به چاپ رسید و به عنوان یک منبع ارزشمند در موسیقی سنتی ایران شناخته می‌شود.
شاگردانِ میرزاعبدالله
شاگردان ميرزاعبداالله ردیف پائين از راست : 1-علی اکبر روحانی (محب السلطان) ٢-جواد عبادی فرزند بزرگ ميرزاعبداالله ٣-ميرزاعبداالله (استاد) 4-سيد حسين خليفه ردیف بالا از راست : 1-مرتضی صبا 2-غلامحسين خان 3- رضا هندمی 4-اسمعيل قهرمانی ٥-ناصرخان
فرزندانِ او
میرزاعبدالله چهار فرزند داشت، دو دختر و دو پسر، همه چهار نفر از طریق وراثت عشق و علاقه به موسیقی به دست آوردند و مهارت نواختن سه‌تار را داشتند. دختر بزرگش به نام مولود، تمامی افراد خانواده را در شغف خود پیش‌گرفته و مهارت بیشتری در نواختن سه‌تار داشت.دختر کوچکترش نیز ملوک نام داشت و از پیش‌گیری به پدرش در زمینه آموزش سه‌تار بهره‌مند شد. پسر بزرگترش، جواد عبادی، به طور مستقیم از آموزشات پدرش بهره‌برد و از آنجا که به علت موانعی نتوانست به موسیقی ادامه دهد، به خدمات دولتی پیوست. پسر کوچک‌تر، احمد عبادی، در زمانی که پدرش درگذشت، هنوز کودک بود. اما بعدها، با کمک و راهنمایی خواهرانش، به ویژه مولود خانم، توانست تکنیک‌های موسیقی را یاد بگیرد و به یک نوازنده معروف در دنیای موسیقی تبدیل شود.
مراجع
1. سنت و تحول در موسیقی ایران (۱۳۸۳)؛ ترجمه سودابه فضائلی، داریوش صفوت؛ نشر توس
2. کتاب سرگذشت موسیقی ایران. روح الله خالقی
3. ردیف سازی موسیقی سنتی ایران (۱۳۷۰)؛ ترجمه پیروز سیار؛ انتشارات سروش